Durf te Denken 2025: Zorgeloosheid

Thema 2025

Zorgeloos? De spanning tussen ik en de ander, tussen comfort en onbehagen

Zorgeloosheid lijkt in onze moderne samenleving het ideale streven: een leven zonder zorgen, zonder pijn of onzekerheid. Maar is dit werkelijk mogelijk, en zelfs wenselijk? Filosofen wijzen op de diepe spanning die bestaat tussen ik en de ander, tussen het individu en het systeem, tussen ons verlangen naar comfort en de onvermijdelijke confrontatie met onbehagen.

In het onderwijs en in het leven ervaren we deze spanning dagelijks. Het verlangen naar zorgeloosheid botst met de behoefte aan zorgen; zorg is de basis van menselijke relaties, van mens-zijn zelf. Door het zorgen voor anderen en voor de gemeenschap moeten we onszelf ook verhouden tot het ongemak van het bestaan. Veel ethici, niet alleen in de zorgethiek, benadrukken dat we onszelf pas echt begrijpen in onze zorg voor de ander. Het ‘ik’ komt tot zijn volle bestaan juist door het ‘jij’, door het appel van de Ander, zoals Levinas stelt. Het zorgen voor de ander is ook breder, het is ook de zorg voor het collectief, de maatschappij en niet te vergeten de natuur, zoals Bruno Latour benadrukt.

Het idee van zorgeloosheid heeft vaak te maken met het streven naar comfort en zekerheid, maar juist in het ongemak van het leven, in de wrijving en onzekerheid, ligt de kans voor groei. Deze groei kan de aanvankelijke zorgen doen afnemen of in een ander licht plaatsen of leren anders hiermee om te gaan. Onbehagen hoort bij mens-zijn, schrijft Paul Verhaeghe. Zingeving en geluk zijn verbonden met zorg, zowel in positieve als negatieve zin. Foucault en Byung-Chul Han laten zien dat de kritische blik ook hier had nodig is.

In het onderwijs betekent dit dat we onszelf niet alleen moeten helpen om te ontwikkelen, maar ook dat we ons moeten voorbereiden op de onvermijdelijke spanningen en uitdagingen van het leven. Volgens veel filosofen, van Kant tot Freud, is deze confrontatie met onbehagen niet alleen vormend, maar deze confrontatie is juist het fundament van onze verhouding tot de wereld en de ander. We hebben de ander nodig, maar de ander is ook het onbehagen. Onze hoop is niet de wens om ervan af te komen, maar om de kracht te hebben, toch de onbehagelijke weg te bewandelen.

In dit symposium onderzoeken we de spanning tussen ik en de ander, tussen het verlangen naar comfort en de noodzaak om het onbehagen van het bestaan te omarmen. Hoe kunnen we deze dynamiek begrijpen en integreren in het onderwijs en in ons leven, zodat we zorg niet als een last, maar als een essentieel element van ons mens-zijn zien?

Programma Zorgeloosheid

10:30 – 11:00 | Inloop

11:00 – 11:10 | Opening

11:10 – 11:55 | Keynote #1 Stine Jensen

11:55 – 12:40 | Lunch

12:40 – 13:30 | Keynote #2 Hans Panjoel & Kennedy Tielman

13:40 – 14:25 | Break-outsessies ronde 1

Sessie 1.a: Transformatief Ethiekonderwijs | Kim Meijer – HAN Hogeschool

Sessie 1.b: Durf te polariseren | Lotte Spreeuwenberg

Sessie 1.c: Is er ruimte voor wie jij bent? Je eigen ik vs. de hbo-gemeenschap | Jade Sedoc & Fatima Fayet met Cheryl McDowall – Fontys Hogeschool

Sessie 1.d: Weerstand tegen duurzaamheid | Arthur Kok & Michiel Kamphuis – HAN Hogeschool & Fontys Hogeschool

Sessie 1.e: Zorgeloos leven: maakbaarheid of ontvankelijkheid? | Robert van Putten – Lectorenplatform Toekomstbehending Bestuur